«Кара пулат» операсы — «Алтын Трезини» Халыкара премиясе дипломанты
Эльмир Низамовның К.Тинчурин театрында һәм Болгар музей-тыюлыгында ачык һавада куелган «Кара пулат» опера-риваяте «Алтын Трезини» V Халыкара архитектура премиясенең иң яхшы эшләрнең берсе булды. Опера «Театр декорациясенең иң яхшы гамәлгә ашырылган проекты» номинациясендә җиңүгә дәгъва итте.
Быел премиядә катнашу өчен 1123 гариза бирелгән, әмма аларның берничәсе генә, шул исәптән Тинчурин театрының «Кара пулат» операсы сайлап алынган. «Алтын Трезини» V Халыкара архитектура-дизайн премиясе лауреатларын бүләкләү тантанасы, Дәүләт Эрмитажы генераль директоры Михаил Пиотровский катнашында 15 ноябрьдә Санкт-Петербургның яр буе Сарай Эрмитаж театрында узачак.
Алтын Трезини Халыкара архитектура-дизайн премиясенә 2018 елда нигез салынган һәм Швейцариянең рус архитекторы Доменико Трезини (1670-1734) — Петербургның беренче архитекторы, Петропавловск соборын төзүче, унике коллегия бинасы һәм Петровский бароккосының башка шедеврлары хөрмәтенә аталган. Премия Петербурглыларның Бөтендөнья клубы канаты астында бирелә. Премия рәисе — Дәүләт Эрмитажы генераль директоры Михаил Пиотровский. «Алтын Трезини» Халыкара архитектура-дизайн премиясе 2018 елда чыгышы белән швейцарияле булган рус төзүчесе Доменико Трезини (1670-1734) хөрмәтенә булдырыла. Ул Петербургның беренче архитекторы, Петропавлов соборы, Унике коллегия бинасын һәм Петр заманында булдырылган сокландыргыч барокко үрнәкләрен төзүче оста. Премия Бөтендөнья петербурглылар клубы тарафыннан бирелә. Премиянең рәисе – Дәүләт Эрмитажы генераль директоры Михаил Пиотровский.
Премиянең төп бүләге — Доменико Трезининың алтын кушып ясалган сыны. «Алтын Трезини» премиясенең үзенчәлеге шунда ки, аның экспертлары музей фондына кертү өчен сәнгати яктан кыйммәте югары булган яңа архитектур, реставрацион, дизайнер һәм сценографик проектларны сайлап ала. «Алтын Трезини» премиясенең Халыкара берләшмәсенә һәм жюри составына 34 илдән 230 дан артык эксперт керә.
Премияне оештыручылар сүзенә караганда, бүгенге көндә «Алтын Трезини» дөньякүләм дәрәҗәдә, Доменико Трезининың сыны архитектура өлкәсендәге «Оскар» дияргә мөмкин, аңа ия булу өчен төрле илләрдән катнашучылар теләк белдерә.
Композитор Эльмир Низамовның Ренат Харис либреттосы буенча иҗат иткән «Кара пулат» операсының премьерасы 2015 елда Кәрим Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры сәхнәсендә узды. Опера «Яңарыш» Республика фонды ярдәмендә һәм инициативасы буенча куелган иде. 2022 елның маенда, җиде еллык тәнәфестән соң, спектакль кабат Тинчурин театры сәхнәсенә кайтты һәм тамашачыга Идел буе Болгар дәүләтендә Ислам динен кабул итүгә 1100 ел тулу уңаеннан тәкъдим ителде.
2022 елның августында «Кара пулат» операсы Болгар музей-тыюлыгы территориясендә ачык һавада күрсәтелде. Спектакль театр сәхнәсенең гадәти декорацияләрендә түгел, ә XIV гасыр Болгар тарих-археология комплексының уникаль Алтын Урда архитектура һәйкәле — ЮНЕСКО Бөтендөнья мирасы объекты булган Кара пулат фонында уйналды. Кара пулат янында ачык һавада спектакль күрсәтү идеясен Татарстан Республикасы Дәүләт Киңәшчесе Минтимер Шәймиев тәкъдим итте.
Операда төп рольләрне Татарстанның атказанган артистлары Илүсә Хуҗина һәм Артур Исламов, яшь башкаручылар Илгиз Мөхетдинов, Денис Ханбаба һәм башкалар башкарды. Тинчурин театрыннан Россиянең атказанган, Татарстанның халык артисты Зөфәр Харисов һәм талантлы артистларыбыз Илнур Байназаров белән Зөлфәт Закиров та катнашты.
«Кара пулат» операсының режиссеры - Россиянең атказанган сәнгать эшлеклесе, Татарстанның халык артисты Георгий Ковтун. Операның Open-air варианты режиссеры - Илгиз Зәйниев. Опера Ильяс Камал җитәкчелегендәге Тинчурин театры оркестры белән тәкъдим ителде. Болгардагы Кара пулат бинасында заманча яктылык визуализациясе, 3D-maping кулланылды. Операны куюга әзерлек вакытында тарихи-мәдәни мирас объектын саклауга карата барлык таләпләр дә үтәлде.
Күптән түгел Тинчурин театрының «Ал яулык, зәңгәр шәл» спектакле «Алтын битлек»-2023 Россиянең төп театраль премиясенең лонг-исемлегенә керде һәм экспертлар тарафыннан «2021-2022 ел сезонының иң күренекле спектакле» буларак билгеләп үтелде.